لایسنس به قراردادی گفته می‌شود که شخص با کمک آن اجازه دارد کالایی مانند محتوای دیجیتال را کپی، استفاده یا به فروش مجدد برساند. در مدیریت حقوق دیجیتال، مجوز برای استفاده از مطالب الکترونیکی ضروری است. صدور مجوز در درجه اول از طرف نویسنده، هنرمند یا سازنده نرم افزار انجام می‌شود و با معنای این است که کاربر اجازه استفاده از مطالب دیجیتالی را دارد. در غیر این صورت دسترسی امکان پذیر نیست. زیرا منبع کاملاً محافظت شده است.
امروزه شاهد فناوری‌های مختلفی هستیم که به‌منظور محافظت از حق ثبت اختراع دارای لایسنس یا همان مجوز دسترسی هستند. اخذ این مجوز همیشه ساده نیست و ممکن است به دلایل مختلفی مانند میزان تقاضا و تعداد کاربران با پیچیدگی خاصی طراحی شود. در واقع این قرارداد سود یا حقوق مالک اصلی را محفوظ نگه‌می‌دارد و حق نسخه برداری را به هر فردی نمی‌دهد.
لایسنس چیست؟
لایسنس یا لیسانس، مجوز یا قانونی است که به موجب آن موضوعی از طرف مراجع ذیصلاح معتبر شناخته می شود. لایسنس در تجارت ارائه یک مجوز از طرف یک برند به شرکت دیگری است که تحت نام همان برند بتواند محصول مشابهی در موقعیت جغرافیایی خاص تولید کند.
لایسنس انواع مختلفی دارد که یکی از آنها، لایسنسهای نرم افزاری است. لایسنسهای نرم افزاری، مجموعه‌ای از قوانین و راهنمایی‌ها برای استفاده افراد از محصول نرم افزاری دیگران است، که به افراد این امکان را می‌دهند تا بدون نیاز به دریافت اجازه شخصی با توجه به قوانین لایسنس‌ها از آنها استفاده نمایند.
لایسنس درنظر گرفتن جنبه‌های قانونی استفاده از سورس کدهای آماده و یا کامپایل شده است. این موضوع به کاربر کمک خواهد کرد تا دچار دردسرهای احتمالی نشده و درصورت بازتولید، آگاه باشد که سورس کدهای خود را تحت چه مجوزها و دسترسی‌هایی در اختیار دیگران قرار دهد.
برخی از لایسنس ها، مجوزهایی با نام کپی آزاد، یا بدون نیاز به مجوز، هستند. کدهایی که با این عناوین منتشر می‌شوند، برای استفاده کاربران هیچ نوع محدودیتی را اعمال نمی‌کنند و به این معنی است که برنامه نویسان با آرامش خاطر می‌توانند تغییرات دلخواه خود را در سورس کد اصلی ایجاد کنند و حتی در استفاده‌های تجاری نیز بدون هیچ منبع قانونی آزاد باشند.
لایسنس چه کاربردی دارد؟
یکی از کاربردای لایسنس نرم‌افزارهایی هستند که بر روی سیستم سرور نصب می‌شوند، با توجه به اینکه این نرم‌افزاها از ارزش و اهمیت بالایی برخورد ار هستند برای در اختیار داشتن و استفاده کردن از آنها کمتر از قفل شکن‌ها و کرک استفاده می‌شود. اگر شما از یک نرم‌افزار مهم و کاربردی که به صورت کرک شده ارائۀ می‌شود در سیستم و یا سایت خودتان استفاده کنید، امکان هک کردن وب‌سایت شما وجود دارد. با توجه به این موضوع برای بالا بردن امنیت و کارایی برنامه‌ها از نسخه‌ی لایسنس آن استفاده می‌شود.
ار دیگر کاربردهای لایسنس می‌توان به انواع برنامه‌ها و نرم‌افزارهایی اشاره کرد که بر روی ویندوز کامپیوتر شما نصب می‌شوند. برای اینکه بتوانید از این برنامه‌ها استفاده کنید باید نسخه‌ی license آنها را تهیه کرده و خریداری کنید، شما می‌توانید از طریق سازند برنامه و یا وب‌سایتی که آن را ارائه می‌دهد نسخه لایسنس نرم‌افزار مورد نظر را تهیه کنید.
انواع لایسنس
برنامه نویسان و تولید کنندگان نرم افزار با توجه به نیازی که دارند می‌توانند برای اسکریپت‌های خودشان license در نظر بگیرند، ولی به صورت کلی لایسنس‌ها به دو شکل ارائه می‌شوند که عبارتند از:
لایسنسهای مادام العمر
این مدل از license در میان افردای که فعالیت در حوزه وب دارند و به توسعه دهندگان وب معروف هستند مرسوم بوده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. روش استفاده از لایسنسهای مادم العمر به این شکل است که کاربر بعد از اینکه مراحل ثبت نام را انجام داد کد مورد نظر را وارد می‌کند و بر روی لینک مورد نظر ریجستر می‌شود، کاربر امکان استفاده همیشگی را از نرم‌افزار یا برنامه مورد نظر خواهد داشت.
به عنوان مثال زمانی که اقدام به خرید یک اسکریپ می‌کنید و آن را درون هاست مورد نظر قرار می‌دهید، می‌توانید تا هر زمان که دوست داشته باشید از آن اسکریپت در همان هاستی که آن را فعال کرداید استفاده کنید، ولی اگر قصد داشته باشید که این اسکریپ را در یک هاست دیگر نیز استفاده کنید باید دوباره اسکریپ مورد نظر برای شما فعال شود و هزینه license آن را پرداخت کنید.
لایسنسهای مدت دار
بیشترین جایی که از لایسنسهای زمان دار استفاده می‌شود در اسکریپت‌هایی است که در اختیار شرکت قرار دارند و مبلغ آن را به صورت اقساطی پرداخت می‌کنند، از این license در آنتی ویروس‌ها نیز استفاده می‌شود. استفاده از لایسنسهای زمان دار در مواقعی میباشد که با توجه به گستردگی و حجم بالای پروژه‌های برنامه‌نویسی برخی از شرکت‌ها قادر به پرداخت هزینه license آن نیستند، در این مواقع شرکت سازنده اقدام به تولید کردن اسکریپت‌های زمان دار می‌کند تا اگر شرکت مورد نظر نتوانست مبلغ را پرداخت کند آن را از کار انداخته و نگذارد که اسکریپ اجرا شود.
لایسنس آزمایشی
لایسنس رایگان (آزمایشی) نرم افزار جوازی قانونی از سوی شرکت سازنده نرم افزار است که بصورت کد لایسنس رایگان و سریال آزمایشی برای مدت یکماه جهت تست نرم افزار در اختیار مشتریانی که قصد خرید نرم افزار را دارند قرار می گیرد و صادر می شود. این نوع لایسنس ها قابل استفاده برای یک کاربر می باشد و بیشتر جهت معرفی نرم افزار و آشنایی مشتری با محیط کاربری نرم افزار و جذب اعتماد مشتری از سوی شرکت نرم افزاری کد لایسنس صادر شده و پس از اتمام مدت ۳۰ روز، سریال لایسنس منقضی می شود.
مدل های لایسنس
لایسنس نرم‌افزار انواع مختلفی دارد که بر اساس حقوق و محدودیت‌هایی که به کاربر و توسعه‌دهنده نرم‌افزار می‌دهند، تفاوت دارند. برخی از رایج‌ترین لایسنسهای نرم‌افزار عبارت‌اند از:
لایسنسهای عمومی GNU (GNU General Public License)
این نوع لایسنس به کاربر اجازه می‌دهد که نرم‌افزار را کپی، توزیع و تغییر دهد؛ به شرطی‌که نرم‌افزار تغییریافته نیز تحت همین لایسنس منتشر شود. این نوع لایسنس به‌عنوان یک لایسنس کپی لفت (copyleft) شناخته می‌شود که هدف آن حفظ آزادی نرم‌افزار است. به عنوان مثال GNU/Linux ،GIMP و VLC از این دسته هستند.
لایسنسهای انعطاف‌پذیر (Permissive License)
این نوع لایسنس به کاربر اجازه می‌دهد که نرم‌افزار را کپی، توزیع و تغییر دهد، بدون اینکه محدود به انتشار نرم‌افزار تغییریافته تحت همین لایسنس باشد. این نوع لایسنس به‌عنوان یک لایسنس آزاد و منبع‌باز (FOSS) شناخته می‌شود که هدف آن ارائه آزادی بیشتر به کاربر است. به عنوان مثال MIT،Apache و BSD از این دسته لایسنس هستند.
لایسنسهای انحصاری (Proprietary License)
این نوع لایسنس به کاربر اجازه می‌دهد که نرم‌افزار را فقط برای مقاصد شخصی و غیرتجاری استفاده کند و حق کپی، توزیع و تغییر نرم‌افزار را به کاربر نمی‌دهد. این نوع لایسنس به‌عنوان یک لایسنس بسته منبع (closed source) شناخته می‌شود که هدف آن حفظ حقوق مالکیت معنوی توسعه‌دهنده است. مواردی مثل Windows، Photoshop و Microsoft Office از این دسته هستند.
لایسنس اشتراکی چیست؟
با توجه به تحریم هایی که برای ما ایرانی ها وجود دارد تهیه لایسنس از شرکت های خارجی دشوار است. به دلیل تحریم ها نمی توان به آسانی حساب ارزی داشت و لایسنس را خریداری کرد. از طرف دیگر قیمت این لایسنس ها برای ما ایرانی ها بسیار گران بوده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست. بسیاری از شرکت های سازنده، ایران را در لیست تحریم ها قرار داده و کاربران ایرانی اجازه خریداری لایسنس را ندارند. حتی در بسیاری از موارد با مسدود شدن حساب کاربری روبرو خواهند شد. اما چاره کار چیست؟
برای رفع این مشکل در اینجا بحث لایسنس اشتراکی مطرح می شود. لایسنس اشتراکی راه حل دور زدن تحریم هاست. لایسنس اشتراکی در واقع همان لایسنس اورجینال و اصلی است. با ترفند خاصی لایسنس اصلی بدون اینکه شرکت سازنده مطلع شوند در اختیار کاربران قرار داده می شود. هیچ تفاوتی با لایسنس اصلی ندارد و نال شده نیست. به دلیل اینکه بین کاربران به اشتراک گذاشته می شود به این نوع لایسنس، لایسنس اشتراکی گفته می شود.
مزایای لایسنس اشتراکی چیست؟
از نظر اقتصادی لایسنس اشتراکی بسیار ارزان تر و مقرون به صرفه تر است. بدون هیچ نگرانی می توان از آن استفاده کرد و دیگر نگرانی برای به خطر افتادن امنیت سایتتان نخواهید داشت. لایسنس اشتراکی به دلیل ارزان قیمت بودن بسیار پرطرفدار است. بسیاری از وب مستران ترجیح می دهند به جای خرید لایسنس اصلی لایسنس اشتراکی را تهیه کنند. به عنوان مثال قیمت لایسنس اورجینال بین ۱ میلیون تا ۳ میلیون تومتن باشد قیمت همان لایسنس به صورت اشتراکی تنها ۱۰۰ الی ۵۰۰ هزار تومان خواهد بود !
چند مورد از لایسنسهای هاستینگ:
چند مورد نرم‌افزار لایسنس دار در ادامه به معرفی چند نمونه از نرم افزار ها و اسکریپت هایی که برای استفاده از آنها ملزم به خرید لایسنس می باشید، خواهیم پرداخت.
- سی پنل:
سی پنل که یکی از معروف ترین کنترل پنل های میزبانی وب میباشد نیازمند لایسنس بوده و لایسنس آن در دو نوع سرور مجازی و سرور اختصاصی موجود میباشد. ضمنا لایسنس سیپنل علاوه بر هزینه ماهانه، هزینه جداگانه ای جهت کانفیگ اولیه نیز دارد. - دایرکت ادمین:
دایرکت ادمین نیز یکی از معروف ترین کنترل پنل های میزبانی وب میباشد. این کنترل پنل محبوب همانند سی پنل دارای دو نوع لایسنس سرور مجازی و سرور اختصاصی میباشد. کانفیگ اولیه دایرکت ادمین رایگان میباشد. - پلسک:
پلسک کنترل پنلی محبوب میباشد که قابلیت پشتیبانی از دو پلتفرم لینوکس و ویندوز را داراست. لایسنس این کنترل پنل نیز مانند بسیاری از لایسنس ها در دو نوع سرور مجازی و سرور اختصاصی موجود میباشد. کانفیگ اولیه لایسنس سرور مجازی پلسک رایگان میباشد. - لایت اسپید:
لایت اسپید چهارمین وب سرور برتر جهان میباشد. لایسنس لایت اسپید فقط در یک نوع وجود دارد و برای استفاده از آن علاوه بر هزنیه ماهانه، هزینه کانفیگ اولیه نیز پرداختنی میباشد. - کلود لینوکس:
کلود لینوکس یک سیستم عامل برای مدیریت هاست های اشتراکی است. در این سیستم عامل، با جداسازی هر کاربر و ایجاد منابع اختصاصی برای هرکدام، محیطی ایجاد می‌شود که بیشتر شبیه یک سرور مجازی است تا یک هاست اشتراکی. لایسنس کلود لینوکس فقط در یک نوع بوده و دارای هزینه کانفیگ اولیه جداگانه میباشد. - ویرچوآلیزور:
ویرچوآلیزور یک نرم افزار مجازی سازی بسیار کاربر پسند و استاندارد میباشد. نصب ویرچوآلیزور بسیار آسان بوده و لایسنس آن نیز در یک نوع موجود میباشد که برای فعال سازی نیازمند پرداخت هزینه جداگانه است. - اتوماسیون WHMCS:
نرم افزار WHMCS جهت مدیریت ثبت پرداخت ها و فاکتور های سایت میباشد. لایسنس آن در یک نوع بوده و فاقد هزینه کانفیگ جداگانه است. - سولوس وی ام:
سولوس وی ام نیز مانند ویرچوآلیزور یکی از بهترین مجازی ساز های معرفی شده میباشد. این کنترل پنل به شما قابلیت مدیریت آسان مجازی ساز را داده و به مشتریان شما از بسیاری جهات برای کنترل و مدیریت سرور خود کمک می‌کند.
جمع بندی …
در این مقاله متوجه شدید که لایسنس نرم‌افزار چیست و چه اهمیتی برای شرکت‌های سازنده و مصرف‌کنندگان دارد. لایسنس قراردادی است که به کاربر اجازه می‌دهد از امکانات ارائه شده به خوبی استفاده کند و حتی ارتباط آن با مرکز ارائه‌دهنده حفظ شود. دو هدف اصلی برای ارائه این مجوز وجود دارد، تنظیم کیفیت خدمات و محدود کردن تعداد افرادی که می‌توانند از خدمات مشخص شده استفاده کنند. همه شرکت‌ها و نویسنده‌ها می‌توانند با کمک این مجوز شرایط خاص برای استفاده از نرم افزار خود صادر کنند یا آن طور که دوست دارند نرم افزار و خدمات خود را ارائه دهند.
امیدواریم از این مقاله آموزشی زینوس وب استفاده لازم را برده باشید.
